Zrównoważony rozwój Warszawy na tle miast Europejskich czyli ISO37120 w praktyce

Miasto stołeczne Warszawa dołączyło do grona miast, którym udało się uzyskać certyfikat zgodności z normą ISO37120 „Sustainable development of communities indicators for city services and quality of life – Zrównoważony rozwój społeczny – Wskaźniki usług miejskich i jakości życia” – często nazywana normą smart city (co nie bardzo lubię ;-)). Standard ten definiuje wskaźniki monitorowania zrównoważonego rozwoju miast. Zawiera szczegółową metodykę ich obliczania, a podczas procesu certyfikacji realizowanego przez kanadyjską organizację World Council on City Data z siedzibą w Toronto szczegółowo weryfikowana jest wiarygodność i źródła raportowanych danych. World Council on City Data (Światowa Rada Danych Miejskich) jest inicjatorem, współtwórcą i najbardziej prestiżową instytucją certyfikującą w zakresie ISO37120.

ISO37120 zawiera 100 wskaźników pogrupowanych w 17 grup tematycznych np. gospodarka, energia, środowisko, edukacja, planowanie przestrzenne, odpady stałe. Wskaźniki te mogą być wykorzystane przez miasta różnej wielkości do mierzenia i kontrolowania poziomu rozwoju pod kątem społecznym, gospodarczym oraz środowiskowym.

Ideę normy ISO37120 można zdefiniować następująco: Nie da się zbudować inteligentnego, zrównoważonego, dostatniego oraz odpornego miasta przyszłości jeśli miasta nie będą stawiać sobie celów opartych na danych, nie będą weryfikować ich realizacji w oparciu o dane oraz nie będą podejmować decyzji (strategicznych i operacyjnych) w oparciu o dane. Norma ISO37120 stanowi więc ramy analityczne dla zrównoważonego  rozwoju miasta i planowania strategicznego.

Certyfikat w zakresie zgodności z normą ISO37120 do tej pory uzyskało kilkadziesiąt miast na całym świecie. Są wśród nich wiodące ośrodki miejskie na świecie, w tym: Amsterdam, Eindhoven (Holandia), Helsinki (Finlandia), Londyn (Wielka Brytania), Barcelona (Hiszpania), Zagrzeb (Chorwacja), Oslo (Norwegia), Porto (Portugalia), Johanesbuth (RPA), Szangaj (Chiny), Melbourne (Australia), Toronto (Kanada), Dubaj (ZEA), Taipei (Tajwan) czy Boston i Los Angeles (USA). Norma ISO37120 jest wdrażana również przez polskie miasta. Certyfikat przyznany przez WCCD uzyskały miasta Gdynia i Kielce. Lublin oraz Gdańsk certyfikowały się w lokalnych instytucjach.

Miasta, które zdecydują się na monitorowanie usług miejskich i jakości życia według wskaźników zdefiniowanych w normie mogą uzyskać 5 poziomów certyfikacji przyznawanej przez WCCD. Uzyskanie danego poziomu certyfikacji jest zależne od liczby wskaźników, które są przez miasto raportowane:

  • Aspirujący– Miasto raportuje od 30 do 45 wskaźników podstawowych
  • Brązowy– Miasto raportuje od 46 do 59 wskaźników, w tym 46 wskaźników podstawowych oraz od 0 do 13 wskaźników uzupełniających
  • Srebrny –Miasto raportuje od 60 do 75 wskaźników, w tym 46 wskaźników podstawowych oraz 14-29 wskaźników uzupełniających
  • Złoty– Miasto raportuje od 76 do 90 wskaźników, w tym 46 wskaźników podstawowych oraz 30-44 wskaźników uzupełniających
  • Platynowy– Miasto raportuje od 91 do 100 wskaźników, w tym 46 wskaźników podstawowych oraz 45-54 wskaźników uzupełniających

Miasto stołeczne Warszawa uzyskało certyfikat na poziomie platynowym (podobnie jak polskie Gdynia, Kielce czy Taipei, Oslo czy Boston).

Co istotne norma ISO37120 nie definiuje optymalnych poziomów wartości dla poszczególnych wskaźników. Miasta mogą dowolnie definiować swoją grupę porównawczą (np. miasta o podobnej liczbie ludności, miasta znajdujące się w danych regionie świata itp.).

Jak wskaźniki usług miejskich i jakości życia w Warszawie wypadają w porównaniu do wiodących miast na świecie?

Każdy może wykonać własne analizy i porównania korzystając z aplikacji dostępnej na stronie https://www.dataforcities.org/, jednak poniżej przedstawiłem porównanie wybranych wskaźników Warszawy i wybranych miast. W grupie porównawczej znalazły się polskie miasta, które uzyskały certyfikat ISO37120 przyznany przez WCCD (Gdynia, Kielce) oraz Amsterdam, Barcelona, Boston, Eindhoven, Haga, Helsinki, Johanesburg, Londyn, Los Angeles, Melbourne, Oslo, Tajpej, Toronto, Rotterdam, Quebec, Walencja, Zagrzeb. Są to więc wiodące ośrodki miejskich innowacji oraz rozwoju smart city.

Bardzo dobrze Warszawa wypada w zakresie stopy bezrobocia (1,9% w Warszawie). Wyprzedzając Oslo, Amsterdam oraz w szczególności hiszpańskie Barcelona i Walencja. W Warszawie na tle grupy porównawczej są niskie problemy ze stabilnością dostaw energii elektrycznej (średnia liczba przerw w dostanie energii na klienta na rok wynosi tylko 0,0085). Stolica Polski może również poszczycić niskim zużyciem energii elektrycznej, zarówno w gospodarstwach domowych jak i budynkach miejskich.  Jest ono kilkukrotnie niższe niż miastach zachodnioeuropejskich oraz północnoamerykańskich Warto zaznaczyć, ze wskaźnik ten jest niski dla wszystkich polskich miast go raportujących. Niestety Warszawiacy w znaczącym stopniu są narażeni na hałas (aż 72,5% mieszkańców). Wśród miast z grupy porównawczej gorszy wynik zanotowało tylko Buenos Aires. Znacznie lepiej sytuacja wygląda w Amsterdamie, Bostonie czy Gdyni. Sporo do poprawy jest również w zakresie czasu reakcji służb ratowniczych od otrzymania pierwszego wezwania. Warszawa z 13 minutami zajmuje ostatnie miejsce. Znacznie lepiej sytuacja wygląda w Zagrzebiu, Tajpej czy w Barcelonie. Analizując liczbę metrów kwadratowych zewnętrznej przestrzeni publicznej na mieszkańca można zauważyć, ze Warszawa znajduje się w połowie stawki (19,5 m2). Co znajduje potwierdzenie we wskaźniku dostępnych terenów zielonych. Warszawę można zaliczyć do miast bezpiecznych (tylko 38 przestępstw z użyciem przemocy na 100 00 mieszkańców). Podobnie sytuacja wygląda w Tajpej, Gdyni i Kielcach. Najbardziej niebezpiecznie jest w Londynie i Melbourne. W zakresie mobilności mieszkańców Warszawa wypada bardzo dobrze. Roczna liczba podróży transportem publicznym na mieszkańca jest porównywalna z Barceloną, Oslo czy Helsinkami. Na uwagę zasługuje fakt, że wartość wskaźnika liczby patentów przyznanych dla osób i firm mających swoją siedzibę na terenie Warszawy w przeliczeniu na 100 mieszkańców jest porównywalny z Helsinkami, Barceloną czy Toronto. Niestety stolicy Polski daleko do liderów rankingu – Eindhoven oraz Tajpej.

Jak pokazuje powyższa, ogólna analiza Warszawa w porównaniu do innych miast wypada korzystanie, również w stosunku do tych które postrzegane są jako liderzy światowego smart city. Czy można więc wyciągnąć wniosek, że Warszawa jest miastem inteligentnym? Na pewno sama decyzja o przystąpieniu do transparentnego procesu raportowania wskaźników świadczy o wysokiej świadomości miasta w zakresie zarządzania opartego o dane, co jest jednym z kluczowych wyznaczników miasta inteligentnego i jest zdecydowanym krokiem w stronę smart city.

Wdrożenie ISO37120 daje miastu szereg korzyści zarówno w sferze rozwoju instytucjonalnego jak w sferze budowy marki. Certyfikacja ISO37120 umożliwia:

  • Zarządzanie miastem przez dane z wykorzystaniem transparentnych i jasno zdefiniowanych wskaźników. Możliwość śledzenia trendów.
  • Lepsze dostarczanie usług miejskich przez wspieranie bardziej świadomego podejmowania decyzji opartego na danych i zweryfikowanych informacjach
  • Wiarygodne porównywanie się miast pomiędzy sobą na poziomie krajowym i międzynarodowym (benchmarking) dzięki standaryzacji wskaźników i metod ich obliczania),
  • Podniesienia jakości zarządzania w mieście w oparciu o obiektywne dane
  • Uczenie się miast poprzez porównywanie i wymianę najlepszych praktyk i rozwiązań
  • Wzmacnianie wiarygodności miasta w oczach instytucji finansowych oraz inwestorów oraz wzmacnia markę miasta jako „Smart City” oraz rozpoznawalność na poziomie globalnym

Należy podkreślić, że ISO37120 definiuje wskaźniki dotyczące zrównoważonego rozwoju. Stale rozwijane są komplementarne normy z grupy „Zrównoważone miasta i społeczności”, w tym norma ISO37122 „Wskaźniki dla Smart Cities” czy ISO37123 „Wskaźniki dla odpornych miast „ang. resilient cities”. Wśród wskaźników dla smart cities znajdziemy m.in.:

  • Odsetek ulic objętych inteligentnym systemem transportu
  • Udział niskoemisyjnych (elektrycznych, hybrydowych i wodorowoych) samochodów
  • Liczba rowerów dostępnych w publicznym systemie rowerowym
  • Liczba miejsc parkingowych wyposażonych w możliwość e-płatności czy system smart parking
  • Liczba e-booków dostępnych w publicznych bibliotekach
  • Odsetek energooszczędnego oświetlenia ulicznego
  • Energia produkowana podczas przetwarzania odpadów i ścieków
  • Liczba wizyt na miejskim portalu otwartych danych

Jeszcze żadne polskie miasto nie zdecydowało się na monitorowanie tych wskaźników.

PROCES CERYFIKACJI

Warto zaznaczyć, że proces certyfikacji ISO37120 nie polega na podaniu wartości wskaźnika. Każdy wskaźnik oraz dane, które są niezbędne do jego obliczenia muszą pochodzić z wiarygodnych źródeł i muszą zostać uwiarygodnione w postaci dedykowanych raportów, opracowań czy wyciągów z miejskich i zewnętrznych baz danych. Należy dokładnie opisać źródła danych oraz poszczególne zbiory i przyjęte metody obliczeń. Sam proces pozyskiwania danych pomaga zidentyfikować miejsca, gdzie można zoptymalizować przepływ informacji – zwłaszcza, że wiele danych wymaga współpracy z instytucjami zewnętrznymi. Miasto stołeczne Warszawa to złożona organizacja o unikalnym w skali kraju ustroju z wieloma podmiotami odpowiedzialnymi za realizację zadań publicznych. Jako konsultant, który wspierał Warszawę w tym procesie chciałbym również podkreślić, że obliczenie niemal stu wskaźników wymagało od pracowników Wydziału Zrównoważonego Rozwoju Biura Infrastruktury Miasta Stołecznego Warszawy dużego wysiłku i znaczącego zaangażowania.