Zalecenia Karty Lipskiej w zakresie zintegrowanej polityki rozwoju miasta
Karta Lipska, przyjęta w 2007 roku przez ministrów krajów Unii Europejskiej odpowiedzialnych za rozwój miast, jednoznacznie stwierdza, że wzmacnianie rozwoju miast europejskich ma odbywać się przy „uwzględnieniu wszystkich wymiarów zrównoważonego rozwoju tj. dobrobytu gospodarczego, równowagi społecznej i zdrowego środowiska” (Karta Lipska, 2007) przy jednoczesnym zwróceniu uwagi na aspekty kulturowe i zdrowotne. Zrównoważony rozwój jest podstawą dla zintegrowanego planowania rozwoju miasta. Podstawowym zaleceniem Karty Lipskiej jest „Wykorzystanie na większą skalę zintegrowanego podejścia do polityki rozwoju miejskiego”. Taka polityka ma koordynować kluczowe sektory polityki miejskiej (planowanie przestrzenne, środowisko, rozwój gospodarczy, sprawy społeczne i rozwój społeczeństwa obywatelskiego). Osiągnięcie zrównoważonego rozwoju może nastąpić przez odejście od planowania i zarządzania sektorowego na rzecz zintegrowanej polityki rozwoju miejskiego.
Dokumenty strategiczne w polskich miastach – system zintegrowany?
Polskie miasta tworzą różnego rodzaju opracowania o charakterze strategicznym strategiczne – zarówno sektorowe jak i próbujące całościowo definiować pożądany rozwój miasta. Są to m.in.:
- dokumenty strategiczne i międzysektorowe: strategia rozwoju, plan rozwoju lokalnego, strategia rozwoju (zrównoważonego) transportu , lokalny plan rewitalizacji, program budowy Smart City,
- w zakresie ochrony środowiska: program ochrony środowiska, opracowanie ekofizjograficzne, program gospodarki odpadami
- w zakresie rozwoju gospodarczego: wieloletni program inwestycyjny
- w zakresie polityki społecznej i budowy społeczeństwa obywatelskiego: strategia rozwiązywania problemów społecznych, program gospodarowania mieszkaniowym zasobem miasta, program współpracy z organizacjami pozarządowymi
- Inne: strategia rozwoju turystyki, program opieki nad zabytkami, strategia informatyzacji
oraz studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego (polityka przestrzenna) wraz z miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego, które mają przekładać cele zawarte w wyżej wymienionych opracowaniach na przestrzeń miasta.
Wszystkie te polityki powinny uwzględniać założenia polityk wyższego szczebla (regionalnego, krajowego). Powiązania tych dokumentów przedstawia schemat:
Niestety w praktyce bardzo trudno w realny i efektywny sposób dokonać integracji polityk. Polityka gospodarcza zawarta w strategii rozwoju gminy jest zazwyczaj nieskoordynowana z polityką przestrzenną czyli studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz narzędziami prawnymi w planowaniu przestrzennym – miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego. Wszystkie te dokumenty zwykle nie są w żaden sposób powiązane z programem ochrony środowiska, który jest niczym innym jak strategią środowiskową gminy. Co więcej nawet obowiązujące w jednym mieście miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego nie są ze sobą zintegrowane, a co za tym idzie porównywalne. W konsekwencji praktyczne niemożliwe jest określenie faktycznej pojemności inwestycyjnej miast czy stanu zainwestowania na terenach przeznaczonych pod poszczególne funkcje.
Z czego wynika ta dezintegracja najważniejszych dokumentów z punktu widzenia zrównoważonego rozwoju miasta? Jak pokazuje praktyka główne problemy to:
- brak dostępu do wspólnych, wiarygodnych i spójnych informacji,
- brak lub ograniczona wymiana informacji pomiędzy komórkami odpowiedzialnymi za poszczególne polityki,
- brak narzędzi komunikacji i współpracy.
Wdrażanie miejskiej polityki (czy to sektorowej czy strategicznej) składa się z czterech ciągle powtarzających się etapów:
- Planowania (określenie diagnozy stanu, ustalenie celów i zadań do realizacji i wskaźników ich monitorowania)
- Wdrażania (realizacji zadań)
- Monitoringu (określenie stanu po zrealizowanych zadaniach)
- Poprawy i udoskonalenia
Polityki miejskiej, zwłaszcza zintegrowanej polityki rozwoju miejskiego, nie da się zatem opracować i wdrożyć bez aktualnych i wiarygodnych danych o mieście i o zjawiskach czy aktywnościach, które zachodzą w jego granicach. Karta lipska mówi o „koordynacji kluczowych obszarów polityki miejskiej z punktu widzenia przestrzeni, przedmiotu działania i czasu”. Zazwyczaj niezbędne są analizy interdyscyplinarne, szczegółowo opisujące poszczególne zagadnienia. Często urzędy dysponują odpowiednimi zasobami danych, jednak osoby opracowujące poszczególne polityki sektorowe czy strategiczne nie mają świadomości ich istnienia. Niezbędne jest zatem wdrożenie platformy informacyjnej umożliwiającej zarówno pozyskiwanie i bieżącą analizę danych (w tym w odniesieniu do przestrzeni) jak również współdzielenie się danymi informacjami w ramach pracy jednostek miejskich oraz udostępnianie danych i informacji społeczeństwu. Wizję miejskiej platformy informacyjnej przedstawiono na grafice:
Wpis powstał z wykorzystaniem artykułu „System Informacji Przestrzennej jako platforma integracji strategii na poziomie lokalnym na przykładzie Miasta Kielce autorstwa Szymona Ciupy, Katarzyny Podkowik, Jerzego Kisiela opublikowanego w Studiach Komitetu Przestrzennego Zagospodarowania Kraju Polskiej Akademii Nauk 2011.
