W ostatnich latach pojęcie miasta inteligentnego odmieniane jest przez wszelkie przypadki. Wiele polskich miast realizuje projekty, które mają wdrażać do codziennej praktyki zarządzania miastem czy świadczenia usług miejskich rozwiązania „smart”. Rzadko jednak mamy do czynienia z kompleksowymi projektami, które podejmują niełatwą tematykę zarządzania miastem w oparciu o dane. Norma „ISO37120 Zrównoważony rozwój społeczny – Wskaźniki usług miejskich i jakości życia” podkreśla, że inteligentne, zrównoważone, dostatnie i odporne miasto przyszłości można zbudować tylko stawiając cele oparte na danych, podejmując decyzje oparte na danych oraz weryfikując realizację celów w oparciu o dane. Jest to więc zagadnienie kluczowe dla miast, ale jednocześnie niezwykle trudne, chociażby ze względu na szereg wyzwań jakimi są m.in. postępująca silosowość, brak standardów czy niewystarczająca świadomość liderów miast, pracowników samorządowych i mieszkańców w zakresie korzyści jakie może przynieść wykorzystanie danych w zarządzaniu miastem. Złożoność tematu skutkuje również tym, że niewiele jest projektów dotyczących danych miejskich, które obejmowałyby nie tylko kwestie technologiczne, ale również strategiczne, metodyczne, organizacyjne i co najważniejsze zaangażowanie mieszkańców. Jednym z takich przedsięwzięć jest „System monitorowania efektywności miasta inteligentnego w ramach audytu miejskiego” zrealizowany przez Urząd Miasta Kielce w partnerstwie z Uniwersytetem Jana Kochanowskiego oraz Politechniką Świętokrzyską.
Miasto Kielce posiada wieloletnie doświadczenia z zakresu wykorzystania danych w zarządzaniu miastem. Od 2006 roku wdraża i rozwija Miejski System Informacji Przestrzennej oraz Platformę Idea Kielce. Jest to jeden z najbardziej rozwiniętych i interdyscyplinarnych systemów tego typu w Polsce, wielokrotnie nagradzany i wyróżniany zarówno w kraju jak i za granicą, a co najważniejsze to jeden z krytycznych systemów informacyjnych miasta, który wspiera procesy decyzyjne na różnych szczeblach oraz zapewnia udostępnianie danych. Miasto Kielce uznało, że warto zrobić kolejny krok w przyszłość i w ramach konkursu Human Smart Cities pozyskało dofinansowanie projektu, który miał umożliwiać monitorowanie rozwoju i usług miasta przy jednoczesnym zaangażowaniu społeczności lokalnej. Co udało się osiągnąć?
Wszystkie zrealizowane w ramach projektu działania projektowe można podzielić na trzy komplementarne grupy, którymi są:
- Metodyki i standardy
- Narzędzia techniczne
- Partycypacja społeczna
Metodyki i standardy
Zarządzanie miastem w modelu „data-driven” musi opierać się na standardach oraz metodykach, które są zrozumiałe przynajmniej dla wszystkich zaangażowanych interesariuszy. W ramach Projektu miasto Kielce zmierzyło się przede wszystkim z wypracowaniem metodyki audytu miejskiego i analizy warunków życia. Przeanalizowano setki wskaźników umożliwiających monitorowanie rozwoju miast – zarówno tych opisanych w normach ISO i jak lokalnych wskaźników uwzględnionych w dokumentach strategicznych miasta. Określono, które wskaźniki powinny być monitorowane, jakie są dla nich źródła danych oraz na jakim poziomie szczegółowości powinny być obliczane. Każdy ze wskaźników został opisany w dedykowanej mu karcie. Cały proces odbywał się w modelu partycypacyjno-eksperckim. Pozostałe działania w tym obszarze to również opracowanie uniwersalny model danych dla polskich miast, inwentaryzacja zbiorów danych oraz wypracowanie koncepcji funkcjonowania miejskiego zespołu analitycznego. Działania te to pierwsze w Polsce tak szeroko zakrojone działania, które miały na celu zbudowanie podstaw metodycznych dla automatycznego monitorowania rozwoju miasta.
Narzędzia techniczne
W ramach projektu wdrożono kilka innowacyjnych systemów. Przede wszystkim miasto Kielce zdecydowało się na wdrożenie pierwszego w Polsce w takiej skali systemu klasy business intelligence oraz location intelligence. System umożliwia na analizę i wizualizację danych o mieście w postaci interaktywnych pulpitów zarządczych i map tematycznych (dostępnych dla mieszkańców oraz decydentów online). System jest zintegrowany z miejskich systemem informacji przestrzennej, co pozwala na automatyzację aktualizacji wielu zbiorów danych. Dzięki wdrożeniu systemu władze miasta mają zapewnioną pełną aktualną informację niezbędną do podejmowania decyzji, a z kolei mieszkańcy mogą analizować udostępniane dane dla lepszego zrozumienia funkcjonowania miasta.
Rysunek 1 Przykład pulpitów zarządczych dla miasta Kielce
Miasto Kielce dostrzegając znaczący potencjał w wykorzystaniu danych miejskich przez lokalną i ponadlokalną społeczność wdrożyło dwa niezwykle ważne serwisy – portal open data oraz portal wymiany danych z lokalnymi uczelniami. Pozwolą one na rozwój kieleckiego ekosystemu otwartych danych i w konsekwencji rozwoju innowacyjnych usług i zastosowań danych miejskich. Ostatnim z wdrożonych narzędzi system „Ulepszamy Kielce”, który pozwala na wysyłanie przez mieszkańców różnego rodzaju zgłoszeń np. usterek miejskiej infrastruktury, barier architektonicznych, ale również propozycji np. gdzie powinna zostać rozmieszczona mała architektura. Wszystkie te funkcje dostępne są przez aplikację mobilną i stronę internetową. Kluczowe jednak było opracowanie wewnętrznych regulacji organizacyjnych, które pozwalają na właściwą, automatyczną dekretację zgłoszeń, ich rozpatrywanie i działanie.
Partycypacja społeczna
Skuteczne wdrożenie rozwiązane technicznych służących zarządzaniu miastem w oparciu o dane to tylko połowa sukcesu. Niezwykle ważne jest edukacja i podnoszenie świadomości mieszkańców w zakresie tego jak mogą wykorzystywać dane miejskie i udostępniane przez miasto narzędzia i zbiory danych. W ramach Projektu przeprowadzano szereg działań z tego z zakresu. Były wśród nich m.in.: warsztaty dla uczniów szkół ponadpodstawowych i uczelni, szkolenia dla mieszkańców miasta, ze szczególnym uwzględnieniem seniorów. Poza tym zorganizowano konkursy na najlepsze prace dyplomowe na uczelniach partnerskich oraz konkursy crowdsourcingowe dla mieszkańców miasta (np. opracowanie inwentaryzacji drzew czy miejsc parkingowych dla niepełnosprawnych). Ważnym wydarzeniem w życiu miasta był Hackathon Idea Kelce, w którym wzięło udział 150 uczestników. Miasto zorganizowało również pierwsze miejskie Datahony czyli konkursy twórczego wykorzystania danych miejskich do analizy wskazanych wyzwań rozwojowych miasta.
Ważną kwestią edukacyjną jest pilotażowe wprowadzenie do szkół lekcji geografii oparte na cyfrowej nauce geografii w oparciu o rozwiązania open source i wykorzystanie miejskich danych.
Projekt „System monitorowania efektywności miasta inteligentnego w ramach audytu miejskiego” realizowany przez miasto Kielce to interdyscyplinarne i innowacyjne przedsięwzięcie, które nie tylko pozwoliło wypracować metodyki i monitorowania rozwoju miasta i usług miejskich, ale przede wszystkim pozwoliło na dużą skalę zaangażować mieszkańców w życie miasta. Dzięki temu uzyskano efekt synergii, który płynie z uwalniania wartości z danych miejskich i partycypacji społecznej. Wszelkie opracowania przygotowane w ramach projektu dostępne są na stronie www.smartcity.kielce.eu
Realizacja projektów pilotażowych w zakresie inteligentnych miast współtworzonych przez mieszkańców. Projekt
współfinansowany ze środków Unii Europejskiej, w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2014-2020.
„System monitorowania efektywności miasta inteligentnego w ramach audytu miejskiego” Umowa o dotację nr DPT/BDG-II/POPT/147/19
