Sprawna realizacja zadań ustawowych miasta, zaspokajanie potrzeb mieszkańców oraz świadczenie usług komunalnych wymagają przetwarzania ogromnych ilości danych, ale też współpracy opartej na wymianie informacji.

Zapewnienie szybkiego przepływu informacji oraz wydajnego dostępu do nich, efektywne przetwarzanie, analizowanie danych i wyciąganie z nich wniosków to kluczowe umiejętności miejskie dzisiejszych czasów.

Dlaczego? Aby budować polityki miejskie i zarządzać rozwojem miasta w oparciu o obiektywne przesłanki, a nie przeczucia! Aby podejmować szybsze i pewniejsze decyzje administracyjne np. w ramach procesu inwestycyjnego, zarządzać infrastrukturą miejską czy zapewniać lepszej jakości usługi miejskie.

Źródła danych miejskich

Współczesne miasta mają do dyspozycji dane z wielu źródeł. Są to m.in.:

  • dane z rejestrów publicznych, takie jak:
    • dane adresowe,
    • ewidencja gruntów i budynków,
    • ewidencja działalności gospodarczej,
    • ewidencja ludności,
    • ewidencja nieruchomości,
    • ewidencja mienia komunalnego
    • rejestr i ewidencja zabytków
  • dane prowadzonych spraw i postępowań administracyjnych, np.:
    • wnioski i pozwolenia na budowę,
    • wnioski o zmianę przeznaczenia w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego,
    • decyzje środowiskowe i inne,
  • referencyjne bazy danych (stanowiące punkt odniesienia dla innych danych), np.:
    • baza danych obiektów topograficznych,
    • geodezyjna ewidencja sieci uzbrojenia terenu,
  • dane planistyczne, w tym miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego oraz studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego
  • dane o infrastrukturze miejskiej pozyskiwane w wyniku inwentaryzacji terenowej, np.:
    • ewidencja pasa drogi, organizacja ruchu drogowego,
    • ewidencja oświetlenia ulicznego,
  • dane o infrastrukturze miejskiej pozyskiwane ze stałego jej monitowania np. zużycia energii,
  • dane o uwarunkowaniach środowiskowych np. tereny chronione, waloryzacja przyrodnicza
  • opracowania studyjne i analityczne, które dostarczają nie tylko cennej wiedzy i analiz, ale również unikalnych danych np.:
    • modele ruchu
    • opracowania ekofizjograficzne
    • studia krajobrazowe
    • inwentaryzacje urbanistyczne, w tym inwentaryzacje reklam w przestrzeni publicznej
    • inwentaryzacje przyrodnicze, w tym zieleni miejskiej
  • dane usług komunalnych, czyli dane z systemów gospodarki odpadami, miejskich basenów, wodociągów, kanalizacji, strefy płatnego parkowania, instytucji kultury, szkół,
  • dane finansowe, w tym dane o pobieranych podatkach lokalnych i opłatach np. za dzierżawy nieruchomości, zajęcia pasa drogowego czy mandaty,
  • dane Internetu Rzeczy, czyli dane pozyskiwane przez różne sensory i czujniki monitorujące infrastrukturę i środowisko miejskie dotyczące np.:
    • jakości powietrza i wody,
    • natężenia ruchu,
    • rotacji na miejscach parkingowych,
    • przemieszczanie się przechodniów,
  • zdjęcia lotnicze i satelitarne oraz skanowanie laserowe z poziomu lotniczego, które zapewniają dokładny obraz przestrzeni miejskiej, w tym ortofotomapy, zdjęcia ukośne, model 3D oraz monitoring zmian w środowisku miasta,
  • zdjęcia i skanowanie laserowe wykonane z poziomu ulicy, które stanowią niezastąpione źródło danych o miejskiej infrastrukturze – drogowej, oświetleniowej czy energetycznej.
  • monitoring wizyjny poddawany analizie z wykorzystaniem inteligentnych narzędzi,
  • crowdsourcing – dane pozyskiwane bezpośrednio od mieszkańców i społeczności, np. z wykorzystaniem systemów takich jak warszawski 19115, w tym zgłaszane uszkodzenia i braki w infrastrukturze, propozycje umieszczenia małej infrastruktury i rozwoju usług miejskich, ale także gromadzone w wyniku inicjatyw miejskich (np. akcji sadzenia drzew, przygotowywania modeli 3d miejskich budynków),
  • dane udostępniane przez mieszkańców z wykorzystaniem różnorodnych mediów społecznościowych, np. aplikacji do monitorowania aktywności fizycznej, dzięki czemu można lepiej planować infrastrukturę rowerową.
  • I wiele wiele innych, w tym dane pozyskiwane przez firmy na potrzeby swojej działalności operacyjnej, a które mogą (lub mogłyby być) przez miasta wykorzystywane np. dane od operatorów sieci komórkowych.

Jak odnaleźć się w gąszczu informacji?

Na pewno nie jest to łatwe, ale jeśli miasto chce świadomie kierować swoim rozwojem i poprawiać jakość świadczonych mieszkańcom i przedsiębiorcom usług, musi w pełni wykorzystywać potencjał danych.

Inteligentne miasta efektywnie wykorzystują swoje zasoby danych, aby podejmować lepsze decyzje i optymalizować swoje usługi i zarządzać swoim rozwojem. Inwestują w systemy obejmujące funkcje gromadzenia, integracji i analizy danych. Przede wszystkim inwestują jednak w kompetencje pracowników w zakresie wykorzystywania zasobów danych miejskich i budują kulturę zarządzania opartego na danych i wiedzy. Otwarte dane stanowią podstawę ich zaangażowania w przejrzystość i innowacyjność.

Można wyróżnić pięć poziomów dojrzałości miasta w zakresie wykorzystywania danych w zarządzaniu miastem.

W miastach na najniższym poziomie ponowne wykorzystanie danych (wykorzystywanie tych samych zbiorów danych w różnych celach) i ich integracja są ograniczone przez szereg różnych systemów używanych w różnych operacjach. Występują problemy związane z integralnością danych, interoperacyjnością, jakością, prywatnością i bezpieczeństwem. Dane są wykorzystywane przede wszystkim do dostarczania konkretnej usługi lub realizacji procedury administracyjnej.

Na kolejnym poziomie bariery w optymalizacji zasobów danych są omawiane między różnymi jednostkami miejskimi, a następnie wypracowywane są wspólne rozwiązania. Wykorzystywane są pojedyncze aplikacje do zaawansowanej analizy danych i ich udostępniania. Niektóre zestawy danych są udostępniane publicznie. Ten poziom dojrzałości dość często spotykany jest w polskich miastach (choć  trzeba przyznać, że znacząca część miast jest na poziomie 1 …)

Na poziomie trzecim miasta świadomie podchodzą do danych miejskich. Mają opracowaną strategię zarządzania i optymalizacji danych, która została uzgodniona między partnerami. Miasto inwestuje w zaawansowane zarządzanie danymi, gromadzenie danych, analizy i aplikacje Big Data. Publikowana jest szeroka gama otwartych danych ze strategiczną intencją ich wykorzystania do pobudzania innowacji. Obywatele tworzą i udostępniają dane w kluczowych obszarach (np. w ramach inicjatyw tworzenia danych przez społeczność).

Następny poziom można nazwać systemem w pełni zarządzanym. Zasoby danych używane są do dostarczania przydatnych informacji. Stosuje się rozszerzone gromadzenie danych i analizy, które prowadzą do lepszego podejmowania decyzji i projektowania usług. Ustanowiona społeczność otwartych danych tworzy nowe usługi cenione przez użytkowników. Obywatelska chęć dzielenia się danymi jest powszechna.

Najbardziej rozwinięte miasta w zakresie wykorzystywania danych stosują analitykę danych, która służy do dynamicznego, automatycznego przewidywania i zapobiegawczego ulepszenia świadczonych usług. Możliwe jest reagowanie w czasie rzeczywistym na nieprzewidywalne zdarzenia. Otwarta społeczność danych generuje nowe możliwości rynkowe i buduje alternatywy dla świadczonych usług publicznych.

Surrey Traffic Management Centre (Kanada)

Od czego zacząć?

Coraz więcej miast europejskich ustanawia pełnomocników ds. zarządzania danymi miejskimi (ang. Chief Data Officer), którzy koordynują procesy wymiany danych, efektywnego ich wykorzystania oraz podnoszenia interoperacyjności systemów. Jest to właściwy krok, który pozwala na systemowe zmierzenie się z wyzwaniem współczesnych miast, jakim jest pełne wykorzystywanie danych w zarządzaniu miastem dla podnoszenia jakości życia jego mieszkańców. Skoordynowane działania umożliwią realizację kluczowych warunków, które muszą spełnić miasta, jeśli chcą być zarządzane w oparciu o dane (ang. data-driven management):

  1. Inwestowanie w kompetencje cyfrowe pracowników urzędu miasta i jednostek organizacyjnych, w tym również decydentów wysokiego szczebla oraz mieszkańców miasta,
  2. Zapewnienie interoperacyjności systemów i zbiorów danych w celu pełnego i efektywnego ich wykorzystania w realizowaniu procedur administracyjnych, podejmowaniu decyzji i świadczeniu usług dla mieszkańców,
  3. Wykorzystywanie wspólnych danych referencyjnych,
  4. Stałe utrzymywanie danych w odpowiedniej jakości, dokładności i aktualności,
  5. Szybka i niezawodna infrastruktura teleinformatyczna zapewniająca dostęp do danych zarówno dla pracowników miasta, jak i dla mieszkańców,
  6. Efektywne gromadzenie danych w ramach procedur administracyjnych i codziennych zadań, zlecanych opracowań specjalistycznych czy naukowych (gromadzić należy nie tylko dokumentację, raporty i informacje, ale również dane!),
  7. Wdrożenie metod integracji i analizy danych, które pozwolą na zrozumienie informacji pochodzących z różnorodnych źródeł,
  8. Podejmowanie decyzji administracyjnych i strategicznych w oparciu o mniej lub bardziej złożoną analizę danych,
  9. Prowadzenie monitoringu i pomiaru efektywności działań i poziomu rozwoju miasta w oparciu o dane (wskaźniki strategiczne, kontekstowe, kontrola zarządcza),
  10. Zapewnienie dobrej organizacji, bezpieczeństwa i prywatności danych (m.in. cykliczna analiza potrzeb w zakresie dostępu do danych, metadane, procedury utrzymania, odpowiedzialność za dane, polityka bezpieczeństwa, zabezpieczenia przed nieuprawnionym dostępem),
  11. Udostępnianie danych publicznych do ponownego wykorzystania przez uczelnie wyższe, podmioty gospodarcze, NGO i obywateli.
  12. Udostępnianie danych i informacji dla różnych grup docelowych w najbardziej odpowiedni dla nich sposób.

W polskich miastach występuje problem niewystarczającej integracji zarządzania strategicznego i operacyjnego z technologiami informacyjno-komunikacyjnymi. Miasta tworzą coraz więcej danych i coraz więcej danych staje się dla nich łatwo dostępne. Jednocześnie można odnieść wrażenie, że silosy i sektorowe myślenie w polskich urzędach trzymają się mocno. Problemem staje się więc nie brak danych, ale raczej umiejętność zarządzania nimi i wykorzystania danych, które stają się energią i podstawową infrastrukturą współczesnych miast. Te miasta, które to zrozumieją, staną się prawdziwymi smart cities.

 

 

Grafiki:

  1. mapa.um.warszawa.pl
  2. https://geoportal.gliwice.eu/gpt4//?profile=3532013
  3. ZDW Olsztyn
  4. ukosne.gdansk.pl
  5. https://www.3dlasermapping.com/terrasolid-point-cloud-processing/
  6. https://vancouversun.com/news/local-news/surrey-traffic-centre-a-shining-light